Wpływ karmienia piersią na rozwój raka piersi

lek. Norbert Szram, specjalista chirurgii onkologicznej

Laktacja – czynnik wpływający na rozwój raka piersi

Rak piersi jest jedną z dwóch wiodących przyczyn zgonów z powodu nowotworów złośliwych u kobiet. W związku z tym przeprowadzono na całym świecie wiele badań mających na celu identyfikację, jak i określenie wpływu związanych z nim genetycznych i środowiskowych czynników ryzyka. Inne udokumentowane czynniki ryzyka to wiek wystąpienia pierwszej miesiączki (poniżej 10 r. ż.), późny wiek zajścia w pierwszą ciążę oraz krótkie lub zaniechane karmienie piersią. Zakłada się, że karmienie piersią zmniejsza ryzyko zachorowania na raka piersi u kobiet, co wiąże się z dwoma podstawowymi mechanizmami: pierwszy z nich to różnicowanie komórek piersi, które są ukierunkowane na wytwarzanie mleka po ciąży, co zmniejsza wrażliwość tkanek piersi na kancerogenne działanie estrogenów. Drugi czynnik związany z laktacją dotyczy tego, że karmienie piersią powoduje zmniejszenie dożywotniej ekspozycji na mitogenne działanie estrogenów, co utrudnia proces owulacji. Wydzielanie kancerogenów z mleka ludzkiego, jak również złuszczanie tkanek piersi, wspomaga niszczenie uszkodzonych komórek DNA, a to pomaga to w zmniejszeniu reaktywności na mutacje miejscowe w obrębie piersi. Ponadto stężenie insuliny w surowicy jest również minimalizowane poprzez odciąganie mleka ludzkiego i karmienie piersią. Badania potwierdziły, że efekty proliferacji i antyapoptozy w tkance piersi są skorelowane z utrzymującym się wysokim stężeniem insuliny w surowicy, co może podnosić stężenie IGF-1 (insulinopodobnego czynnika wzrostu) w surowicy.

Statystyki karmienia piersią

WHO definiuje karmienie piersią jako przystawianie dziecka do piersi, nawet jeśli jest to tylko jeden epizod, a wyłączne karmienie piersią jako otrzymywanie przez dziecko wyłącznie mleka matki w określonym czasie. Jednak określenie wskaźników karmienia piersią na podstawie wskaźników WHO pozostaje wyzwaniem, a metody zbierania danych dotyczących karmienia piersią różnią się znacznie w poszczególnych krajach. W krajach europejskich, gdzie dane są dostępne, wskaźniki dzieci kiedykolwiek karmionych piersią w wieku 3 miesięcy wahają się od 22,7% do 97,6%, podczas gdy średnie są niższe i wahają się od 16% do 96,5% do czasu, gdy niemowlęta mają 6 miesięcy. Dane zebrane w Unii Europejskiej dotyczące karmienia piersią niemowląt karmionych wyłącznie piersią przez pierwsze 6 miesięcy życia plasują Niemcy jako kraj o najwyższym znanym w świecie rozwiniętym wskaźniku karmienia piersią, ponieważ jest to aż 22% wszystkich urodzonych dzieci. Ogólnie rzecz biorąc, częstość wyłącznego karmienia piersią i czas jego trwania są zwykle wyższe w krajach, które wspierają długi urlop macierzyński/rodzicielski, takich jak Niemcy, kraje skandynawskie, Węgry i Czechy.

Dłuższy czas karmienia piersią zmniejsza ryzyko rozwoju raka piersi

Istnieją liczne dowody epidemiologiczne udowadniające, że dłuższy czas karmienia piersią jest liniowo skorelowany z niższym ryzykiem zarówno przed-, jak i pomenopauzalnego raka piersi, oprócz niewielkiego ochronnego związku z rozwojem ryzyka raka endometrium i jajnika. Badania międzynarodowej grupy Collaborative Group on Hormonal Factors in Breast Cancer – oparte na indywidualnych danych od ponad 50 000 kobiet z rakiem piersi w 30 różnych krajach – wykazały, że karmienie piersią ma efekt ochronny szacowany na 4,3% zmniejszenie ryzyka na każde 12 miesięcy skumulowanego karmienia piersią. Dodatkowo w tym samym badaniu wykazano, że ryzyko raka piersi było zmniejszone zarówno u kobiet przed, jak i po menopauzie, przy czym nie było istotnej różnicy w efekcie szacowanym w zależności od statusu menopauzalnego. Należy pamiętać, że karmienie piersią chroni przed ryzykiem rozwoju zarówno przedmenopauzalnego, jak i pomenopauzalnego raka piersi u kobiet, a być może także w niewielkim stopniu raka endometrium i jajnika. Ponadto laktacja wiąże się z szeregiem korzyści zdrowotnych dla matki i karmionego dziecka.

Pozostałe korzyści zdrowotne dla matki

Badania obserwacyjne wskazują, że karmienie piersią może sprzyjać powrotowi do masy ciała i profilu metabolicznego sprzed ciąży, ponieważ wydaje się, że obciążenie metaboliczne wynikające z wyłącznego karmienia piersią (około 500 kcal dziennie) może pomóc w utracie masy ciała uzyskanej w czasie ciąży. Ogólnie u matek karmiących piersią obserwuje się mniej niż 1 kg zmiany masy ciała od okresu przed ciążą lub pierwszego trymestru do 1-2 lat po porodzie. Oprócz korzyści związanych ze spadkiem masy ciała, badania wykazały, że dłuższy czas trwania laktacji wiąże się z mniejszą częstością występowania zespołu metabolicznego wiele lat po odstawieniu dziecka od piersi.

Uświadamianie dotyczące karmienia piersią

UNICEF szacuje, że zwiększenie o 16% odsetka kobiet karmiących piersią przez minimum 6 miesięcy mogłoby doprowadzić do uniknięcia 1,6% spodziewanych przypadków raka piersi rocznie. Najbardziej optymalny scenariusz , czyli możliwe uniknięcie 2,9% przypadków raka piersi nastąpiłby w przypadku zmniejszenia o połowę liczby kobiet, które nigdy nie karmiły piersią i podwojenia wskaźników karmienia piersią przez ponad 18 miesięcy.

Promowanie karmienia piersią

Przedłużone i łączne okresy karmienia piersią chronią przed rozwojem raka piersi, a być może także w niewielkim stopni przed rozwojem raka endometrium i jajnika. Im dłużej kobieta karmi piersią, tym bardziej jest chroniona przed rakiem piersi. Ryzyko raka piersi zmniejsza się o około 4% na każde skumulowane 12 miesięcy karmienia piersią, oprócz zmniejszenia ryzyka wynikającego bezpośrednio z urodzenia dziecka. Mniejsze ryzyko raka piersi o około 2% można osiągnąć poprzez wyłączne karmienie piersią przez co najmniej 6 miesięcy. Polityka naszego zdrowia publicznego ukierunkowana na wspieranie karmienia piersią poprawi jakość życia kobiet poprzez zmniejszenie zachorowalności na nowotwory oraz dzieci poprzez zmniejszenie liczby ostrych i przewlekłych chorób. Należy dokładnie rozważyć wszystkie niezbędne działania mające na celu promowanie przedłużonego karmienia piersią dla zdrowia zarówno matki, jak i dziecka. Zaleceniem Europejskiego Kodeksu Walki z Rakiem skierowanym do kobiet jest, aby karmić dziecko piersią przez dłuższy czas, jeśli mają wybór, ponieważ doprowadzi to do zmniejszenia ryzyka zachorowania na raka piersi.

Źródła:
Scoccianti C., Key T. J., Anderson A. S., et al. European Code against Cancer 4th Edition: Breastfeeding and cancer. Cancer Epidemiology . 2015:S101–S106. doi: 10.1016/j.canep.2014.12.007.
Slepicka P. F., Cyrill S. L., dos Santos C. O. Pregnancy and breast cancer: pathways to understand risk and prevention. Trends in Molecular Medicine . 2019;25(10):866–881.
Qiu R, Zhong Y, Hu M, Wu B. Breastfeeding and Reduced Risk of Breast Cancer: A Systematic Review and Meta-Analysis. Comput Math Methods Med. 2022 Jan 28;2022:8500910. doi: 10.1155/2022/8500910. PMID: 35126640; PMCID: PMC8816576.
K.L. Bobrow, M.A. Quigley, J. Green, G.K. Reeves, V. Beral Persistent effects of women’s parity and breastfeeding patterns on their body mass index: results from the Million Women Study; Int J Obes (Lond), 37 (5) (2013), pp. 712-717