Rodzaje radioterapii
Radioterapia to obok chirurgii i chemioterapii jedna z trzech podstawowych metod leczenia chorób nowotworowych. Leczenie polega na podawaniu promieniowania jonizującego w wysokich dawkach w celu zniszczenia komórek nowotworowych i/lub zahamowania ich wzrostu. Radioterapią łagodzimy także bóle nowotworowe. Dwa główne rodzaje radioterapii stosowane w Zachodniopomorskim Centrum Onkologii to teleradioterapia i brachyterapia.
Teleradioterapia
Brachyterapia
- Przy pomocy radioterapii wykonujemy także:
- leczenie radykalne, które polega na wykorzystaniu promieniowania jonizującego w celu zniszczenia nowotworu i wyleczenia pacjenta
- leczenie paliatywne, które służy złagodzeniu dolegliwości wywołanych chorobą nowotworową, w przypadku gdy wyleczenie pacjenta nie jest możliwe
Radioterapia często jest łączona z chemioterapią lub metodami leczenia celowanego, co pomaga zwiększyć efekt terapeutyczny. Radioterapia może być też kojarzona z immunoterapią
Nad przebiegiem procesu leczenia radioterapią czuwa cały zespół specjalistów złożony z lekarzy radioterapeutów, pielęgniarek, fizyków medycznych, techników radioterapii. Te osoby będą odpowiedzialne za przebieg Twojej radioterapii.
W Oddziale Klinicznym Radioterapii wykonujemy:
- teleradioterapię z wykorzystaniem technik bramkowania oddechowego (4D)
- teleradioterapię stereotaktyczną wewnątrz- i poza-czaszkową
- napromienianie całego ciała (TBI), napromienianie całego szpiku (TMI)
- teleradioterapię 3D z modulacją intensywności dawki
- teleradioterapię 3D konformalną
- teleradioterapię z planowaniem dwuwymiarowym (2D)
- teleradioterapię śródoperacyjną
- brachyterapię HDR real-time
- brachyterapię HDR z planowaniem 3D i 2D
- teleradioterapię paliatywną
- napromienianie całej skóry
W Oddziale Klinicznym Radioterapii leczymy nowotwory w większości lokalizacji:
– ośrodkowego układu nerwowego (pierwotne i wtórne)
– głowy i szyi (m.in. krtani, gardła jamy ustnej)
– klatki piersiowej (m. in. piersi, płuc, przełyku)
– przewodu pokarmowego (m. in. żołądka, odbytnicy)
– układu moczowo płciowego (m.in. szyjki macicy, trzonu macicy, pochwy, sromu, prostaty, pęcherza moczowego)
– układu mięśniowo- szkieletowego
– skóry
– choroby rozrostowe krwi
Zachodniopomorskie Centrum Onkologii wyposażone jest w najnowocześniejszej klasy sprzęt i aparaturę. Dysponujemy pięcioma akceleratorami liniowymi z kolimatorem wielolistkowym (w tym jeden z nich przeznaczony jest do realizacji procedur radioterapii stereotaktycznej – EDGE), jednym symulatorem, tomografem komputerowym, rezonansem magnetycznym, aparatem do brachyterapii HDR, systemami do planowania leczenia konformalnego 3D, z modulacją intensywności dawki oraz brachyterapii, systemem zarządzania i weryfikacji, aparatem do radioterapii śródoperacyjnej.
Uwaga - na terenie szpitala obowiązuje całkowity zakaz palenia papierosów (także elektronicznych) i spożywania alkoholu. Zakaz obowiązuje zarówno w budynkach szpitalnych, jak i przyszpitalnym parku.
Skutki uboczne radioterapii
Promieniowanie jonizujące niszczy komórki rakowe i spowalnia ich rozwój. Może jednak wpłynąć niekorzystnie na sąsiadujące z guzem zdrowe komórki. Skutki uboczne radioterapii mogą mieć charakter zmian wczesnych, późnych lub odległych. Wczesne odczyny popromienne są zwykle odwracalne, tak jest np. w przypadku osłabienia, nudności i odczynów skórnych. Późne skutki uboczne radioterapii związane są z przedłużającym się utrzymywaniem zmian popromiennych, np. przebarwienia skóry, upośledzona funkcja błon śluzowych. Odległe skutki uboczne mogą mieć charakter trwałych powikłań (np. nieodwracalne odczyny skórne), jednak zdarzają się rzadko – stosowane metody napromieniania, leczenie najniższymi skutecznymi dawkami promieniowania i nowoczesny sprzęt wykorzystywany w naszym szpitalu pozwalają na precyzyjne napromienianie zmian nowotworowych i znacznie zmniejszają ryzyko takich powikłań.
Napromienianie stosowane w terapii nowotworowej nie jest dla pacjenta bolesne, jednak ból i dyskomfort mogą pojawić się podczas występowania efektów ubocznych.
Działania niepożądane:
– ogólne osłabienie, uczucie zmęczenia lub wyczerpania
– zmiany skórne – suchość, zaczerwienienie, swędzenie skóry w napromienianym obszarze
– utrata włosów w okolicy napromieniania
– objawy zapalenia jamy ustnej, suchość, trudności w połykaniu, stany zapalne dziąseł, zębów i języka, zmiana smaku (w przypadku napromieniania okolic głowy i szyi)
– nudności, wymioty, biegunka, trudności w oddawaniu moczu (w przypadku napromieniania nowotworów w okolicy jamy brzusznej)
Większość tych efektów niepożądanych ustępuje w ciągu dwóch miesięcy od zakończenia radioterapii.
U kobiet z zachowaną czynnością jajników powinno się wykluczyć ciążę przed rozpoczęciem napromieniania. Promieniowanie jonizujące może mieć uszkadzający wpływ na dziecko w okresie płodowym. W trakcie napromieniań pacjentki poddawane napromienianiu powinny unikać zajścia w ciążę.
Napromienianie w obszarze miednicy i jamy brzusznej może prowadzić do niepłodności. U osób pragnących zachować płodność (o ile nie obniża to szansy na wyleczenie) procedury związane z zachowaniem płodności powinny być zrealizowane przed rozpoczęciem leczenia radioterapią.
Co musisz wiedzieć przed pierwszą radioterapią?
Przed rozpoczęciem napromieniań przygotowujemy indywidualne systemy unieruchomień, wykonujemy badania za pomocą tomografii komputerowej, opracowujemy i weryfikujemy plan leczenia. Na tym etapie obecność pacjenta jest niezbędna tylko do wykonania tomografii. Plan leczenia i jego weryfikację wykonujemy bez udziału pacjenta i trwa to zwykle kilka dni (od 1 do 7). W wybranych sytuacjach klinicznych potrzebne jest wykonanie innych badań obrazowych, niezbędnych do opracowania planu leczenia, takich jak rezonans magnetyczny czy PET/CT.
W trakcie tomografii komputerowej, wykonywanej w celu planowania leczenia, radioterapeuta zaznaczy na Twojej skórze za pomocą niezmywalnego tuszu obszar leczenia na Twoim ciele. Ta forma tatuażu (małe kropeczki) będzie pomocna podczas całego cyklu napromieniania dla właściwego ustawienia wiązki promieniowania jonizującego i pozostanie na skórze do końca życia.
Pacjentom, którym napromieniamy obszary szyi i głowy (w zależności od wskazań także w innych lokalizacjach) każdorazowo zakładamy specjalnie przygotowane maski ze specjalnej, elastycznej masy plastycznej. Są wykonywane indywidualnie dla każdego pacjenta – służą do tego, by unieruchomić chorego podczas zabiegu i zapobiec nawet najmniejszym przesunięciom. Dzięki niej pacjent zawsze będzie napromieniany w tej samej pozycji – w to samo miejsce – precyzyjnie tam, gdzie znajduje się nowotwór. Maska ma otwory na oczy, nos oraz usta i nie utrudnia oddychania.
Przed radioterapią okolic głowy i szyi sprawdź u dentysty, czy masz zdrowe zęby.
Na sesję napromieniania ubierz się w wygodny, miękki strój niekrępujący ruchów. Nie zakładaj biżuterii. W dniu, kiedy masz radioterapię – nie używaj dezodorantu, perfum ani balsamów rejonie napromieniania. Dopuszczalne jest stosowanie wybranych preparatów przeznaczonych do pielęgnacji skóry w trakcie radioterapii.
Do gabinetu, w którym odbywa się sesja napromieniania pacjenta wprowadza technik radioterapii. Pomaga zająć wcześniej określoną pozycję ciała, w przypadku nowotworów głowy i szyi – zakłada maskę, która uniemożliwia zmianę pozycji. Podczas sesji napromieniania pacjent zostaje w pomieszczeniu sam, jednak wciąż jest pod czujną kontrolą techników radioterapii, którzy obserwują na ekranie pacjenta przez cały czas w pomieszczeniu obok. Sama sesja napromieniania trwa zaledwie kilka-kilkanaście minut (w wybranych sytuacjach klinicznych może trwać nawet do jednej – dwóch godzin) i jest dla pacjenta zupełnie bezbolesna. Najważniejsze, by podczas tych kilku minut pacjent nie zmieniał pozycji ciała. Każdorazowo ułożenie pacjenta jest weryfikowane z wykorzystaniem tomografii (CBCT) wykonanym na aparacie do napromieniania. Wówczas wiązka promieniowania trafi w dokładnie określone uprzednio miejsce.
Przed brachyterapią – podstawowe informacje
W naszym ośrodku stosujemy ten rodzaj leczenia w przypadku nowotworów: prostaty, płuca, przełyku, szyjki i trzonu macicy, pochwy, odbytnicy.
Podczas brachyterapii źródło promieniowania jest umieszczane w ciele pacjenta, za pośrednictwem „aplikatorów”, czyli specjalnych urządzeń wprowadzanych do ciała pacjenta. Źródło promieniowania po wykonaniu planu leczenia jest wprowadzane do tych aplikatorów na ściśle określony czas. Po zakończeniu leczenia źródło promieniowania oraz cewnik lub aplikator zostaną usunięte. Podczas leczenia tą metodą część pacjentów jest hospitalizowana, zaś część może być leczona w warunkach ambulatoryjnych.
Wyboru właściwej metody leczenia, po omówieniu wszystkich możliwości z pacjentem, dokonuje lekarz prowadzący.
