Bardzo często pacjenci onkologiczni doświadczają na różnych etapach leczenia problemów z apetytem. Mogą one być spowodowane nie tylko samą chorobą, lokalizacją guza, ale także m. in. bólem, stresem, depresją, działaniem niektórych leków, chemio- czy radioterapią. Brak apetytu prowadzi do spadku masy ciała, a musimy pamiętać, że niezamierzony ubytek już 5% masy ciała może wpłynąć negatywnie na jakość naszego życia i proces leczenia. Można to porównać do efektu zamkniętego koła.
Zbagatelizowanie problemów z apetytem będzie skutkowało ubytkiem masy ciała i osłabieniem układu odpornościowego, co w konsekwencji doprowadzi do odroczenia zaplanowanego leczenia. Towarzyszące temu stres i obniżenie nastroju dodatkowo nasilą problemy z apetytem, prowadząc nawet do jadłowstrętu. W takiej sytuacji pomocne mogą okazać się poniższe wskazówki:
- zwróć się po poradę dietetyczną już na etapie prehabilitacji lub wczesnym etapie leczenia – dzięki temu możesz wyprzedzić spadek masy ciała lub w znacznej mierze mu zapobiec,
- spożywaj 5–6 mniejszych posiłków (i więcej – jeśli potrzebujesz), regularnie o stałych porach – mimo, że nie jest to łatwe, czasami konieczne jest przekonanie do jedzenia z rozsądku, a nie z uczucia głodu. W czasie leczenia onkologicznego ważny jest każdy zjadany kęs. Nie zmuszaj się jednak do jedzenia ponad swoje siły,
- sięgaj po drobne przekąski w przerwach między posiłkami, ale nie omijaj posiłków głównych,
- jedząc posiłek zawsze zaczynaj od produktów będących źródłem białka, którego potrzebujesz w czasie leczenie onkologicznego więcej (chude mięso, jaja, ryby, nabiał), następnie sięgaj po węglowodany będące źródłem energii i kalorii (kasze, ryż, makaron, ziemniaki, kluseczki), a na sam koniec, jeśli jeszcze możesz zjedz warzywa lub owoce,
- przygotowuj posiłki w sposób łatwo strawny – fast foody oraz tłuste, ciężkostrawne, smażone potrawy będą obciążać przewód pokarmowy, co sprawi, że dłużej będziesz czuł się nasycony,
- zadbaj o łatwo strawną formę posiłku – szybciej zjesz to co jest miękkie, częściowo rozdrobnione, łatwe do pogryzienia – posiłkuj się zupami krem, musami, koktajlami, pastami, galaretkami, pulpecikami z dodatkiem sosów, puree z warzyw i owoców,
- zwiększaj wartość energetyczną posiłków poprzez dodatek łatwo strawnych tłuszczów (masła, olejów, oliwy, zmielonych orzechów, awokado, mleczka kokosowego) – o ile nie masz żadnych problemów z ich trawieniem,
- przygotowuj to na co masz ochotę w możliwie kalorycznej wersji – dodawaj do potraw np. śmietankę, twaróg, jaja, jogurt grecki, kaszę, drobne makarony, grzanki, itp.,
- jeśli przygotowujesz dwudaniowe obiady, pamiętaj, aby zupę zjeść w drugiej kolejności – zwykle ma ona większą objętość, i może stanowić dobre uzupełnienie dania głównego,
- przy braku aptetytu ważny jest także element zaskoczenia – poproś bliską osobę o przygotowanie potrawy dotąd nieznanej lub dawno niejedzonej lub przyżądzonej w inny sposób,
- pij napoje (około 1,5-2l) między posiłkami, a nie w ich trakcie -można też śmiało wspomagać się ssaniem kostek lodu przygotowanych z wody z cytryną,
- jeśli nie masz stanów zapalnych czy owrzodzeń w obrębie przewodu pokarmowego możesz spróbować pobudzać apetyt poprzez wypijanie pół godziny przed posiłkami kilku łyków wody z sokiem z cytryny, jogurtu, kefiru, czy niewielkich ilości wody z kiszonych ogórków,
- staraj się, aby to co serwujesz na swoim talerzu było kolorowe, atrakcyjnie podane, a spożywanie posiłków w towarzystwie najbliższych dodatkowo może pobudzić apetyt,
- po konsultacji z lekarzem uzupełniaj dietę w doustne suplementy pokarmowe będące skoncentrowanym źródłem energii i składników odżywczych – można je łączyć z produktami naturalnymi, schładzać oraz delikatne podgrzewać,
- trochę ruchu przed posiłkiem – choćby krótki spacer, chodzenie po domu pobudzą apetyt, a regularna aktywność fizyczna będzie zapobiegała utracie beztłuszczowej masy ciała.
Źródła:
- Żywienie w chorobach nowotworowych. A Szawłowski i in. PZWL 2020,
- Dietetyka w chorobach nowotworowych A Szawłowski i in. PZWL 2022,
- Nie daj się rakowi. Wsparcie żywieniowe w chorobie nowotworowej M. Brzegowy, M. Maciejewska-Cebulak, K. Turek, Zdrowe Zdrowie
- Janion K. i in. Praktyczne zalecenia żywieniowe w trakcie chemioterapii u chorych na nowotwory przewodu pokarmowego. Pielęgniarstwo Polskie 3/2018.
- https://www.cancer.org/treatment/treatments-and-side-effects/physical-side-effects/eating-problems/
Opracowanie: specjaliści ds. żywienia ZCO