Zaburzenia odczuwania smaku

Spożycie żywności ma podstawowe znaczenie dla naszego życia, a w przypadku terapii przeciwnowotworowej dla możliwości jej przeprowadzenia. Zaburzenia lub zmiany odczuwania smaków są konsekwencją uszkodzenia kubków smakowych w wyniku chemioterapii i radioterapii okolic głowy i szyi. U każdego pacjenta mogą ujawniać się pod różną postacią i z innym nasileniem. To co było słodkie, staje się gorzkie, ale największym problemem jest metaliczny posmak w ustach. Zmiany odczuwania smaków mogą być przejściowe i ustąpić po kilku tygodniach od zakończenia leczenia, ale przy silnej radioterapii mogą mieć charakter stały. Zaburzenia w odczuwaniu smaku przekładają się na ilość i jakość spożywanych przez nas produktów i potraw w czasie leczenia onkologicznego, a w konsekwencji mogą przyczynić się do utraty masy ciała.

Jak można sobie pomóc w tym czasie?

• jedz mniejsze porcje, ale częściej,
• dbaj o to, by spożywany posiłek był atrakcyjny pod względem konsystencji, koloru i wyglądu,
• spróbuj nowych smaków i połączeń smakowych (np. dodatki owocowe do mięsa), które wcześniej nie gościły w Twojej diecie – nowe doznania mogą złagodzić dolegliwości,
• gdy zmagasz się z pogorszeniem odczuwania smaku:
  • unikaj gorących posiłków, spożywaj dania o umiarkowanej temperaturze – mają lepiej odczuwalny smak, ale wydzielają mniej intensywny zapach,
  • aby potrawy były bardziej wyraziste w smaku i zapachu do ich przygotowywania używaj aromatycznych przypraw, takich jak wanilia, cynamon, kminek, majeranek, cząber, tymianek, bazylia, mięta, estragon, koperek, pietruszka,
  • tłuszcze są nośnikiem smaku, więc jeśli nie ma przeciwskazań, dodawaj do potraw masło, śmietankę, oleje roślinne dobrej jakości, w celu poprawy smaku,
• odczucie goryczki i metaliczny posmak w ustach można złagodzić poprzez:
  • dodanie do napojów plasterków cytryny, pomarańczy, imbiru, listków świeżych ziół,
  •  picie arbuza zmiksowanego z kostkami lodu i bazylią lub ogórka z miętą i kostkami lodu,
  • ssanie w ciągu dnia plasterków cytryny, „kostek lodu” przygotowanych z musów owocowych z dodatkiem bazylii lub mięty, cukierków owocowych bez dodatku cukru, lub żucie łagodnej gumy miętowej,
• zamianę metalowych sztućców na plastikowe, drewniane, bambusowe,
• gdy mięso (zwłaszcza czerwone) ma nieprzyjemny metaliczny smak zamień je na chude mięso drobiowe lub ryby, a dodatkowo marynuj je:
  • w oliwie z dodatkiem suszonych ziół,
  • w soku z cytryny lub pomarańczy,
  • musie owocowym (jabłkowym, ananasowym),
  • jogurcie z dodatkiem ziół.

Mięso można też podawać z sosami, np. pomidorowym, koperkowym, tymiankowym.

• jeśli pomimo wcześniejszych wskazówek nadal obserwujesz niechęć do mięsa, alternatywą mogą być dania bazujące na jajkach, nabiale (omlety, placki, pierogi leniwe), a jeśli nie ma przeciwwskazań jako zamiennik mięsa dobrze powinny się sprawdzić nasiona roślin strączkowych (fasola, soczewica, cieciorka, itp.),
• dbaj o prawidłową higienę jamy ustnej – częste przepłukiwanie jamy ustnej przed i po posiłku wodą lub płynami do tego przeznaczonymi, częste mycie zębów i języka,
• zrezygnuj z alkoholu i palenia papierosów, ponieważ mogą nasilać zaburzenia smaku,
• w przypadku, gdy w czasie leczenia pojawia się nadwrażliwość na zapachy, przygotowuj posiłki przy otwartym oknie, włączonym okapie, wywietrz dokładnie pomieszczenie, w którym będziesz spożywał posiłek. Przy bardzo silnej nadwrażliwości, warto poprosić bliską osobę o przygotowanie posiłku w innym miejscu.

Źródła:

1. Żywienie w chorobach nowotworowych. A Szawłowski i in. PZWL 2020,
2. Dietetyka w chorobach nowotworowych A Szawłowski i in. PZWL 2022,
3. Koper K.J. Żywienie w chorobie nowotworowej. Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2021
4. Rogulska A. Dieta kontra rak. Żywienie w chorobie nowotworowej. Wydawnictwo PZWL 2016
5. Walasek J. Zalecenia żywieniowe przy dolegliwościach towarzyszących chorobie nowotworowej, Współczesna dietetyka 38/2021