Biegunki u pacjentów onkologicznych w czasie leczenia mogą pojawiać się stosunkowo często jako powikłanie chemio-, radioterapii lub leczenia operacyjnego. Przy niektórych typach nowotworów mogą być efektem zaburzeń wchłaniania (np. na skutek upośledzonej funkcji trawienia tłuszczy). Ryzyko występowania biegunek wzrasta także wraz z zaawansowaniem choroby nowotworowej. Ustalenie przyczyny biegunek jest bardzo istotne, ponieważ wpływają one na obniżenie jakości naszego życia, w konsekwencji prowadząc do odwodnienia i utraty elektrolitów, co przyczynia się do wyniszczenia organizmu. Leczenie farmakologiczne powinno być łączone z odpowiednio zmodyfikowaną dietą.

W czasie występowania biegunek kluczowe jest odpowiednie nawodnienie oraz wprowadzenie pod okiem dietetyka zasad diety łatwostrawnej o charakterze zapierającym.

Praktyczne zalecenia w czasie biegunek:

1. dbaj o odpowiednie nawodnienie (minimum 1,5-2,5l) płynami bogatymi w elektrolity i działające zapierająco garbniki. Pij między posiłkami, małymi porcjami: czarną herbatę, napar z suszonych jagód, słabe napary z lipy lub nagietka, bulion przygotowany na mięsie drobiowym bez skór z dodatkiem marchewki i pietruszki, wodę niegazowaną wysokozmineralizowaną, kakao naturalne na wodzie, sok pomidorowy z dodatkiem soli, doustne płyny nawadniające,
2. sięgaj po produkty węglowodanowe, które zawierają mniejsze ilości błonnika, przez co mają działanie zapierające: białe czerstwe pieczywo, sucharki, biały ryż, wafle ryżowe z dodatkiem soli, płatki owsiane błyskawiczne, drobne makarony z białej mąki, drobne kasze (kuskus, kasza krakowska, manna),
3. przygotowuj dania z dodatkiem produktów o działaniu zapierającym – ziemniaków, mąki ziemniaczanej, gotowanej marchwi, dyni, cukinii, czarnych jagód, niedojrzałych bananów, pieczonych lub gotowanych jabłek, galaretek, kisieli, białka jaj,
4. działanie zapierające ma także chude gotowane mięso drobiowe – dodawaj je do zup, przygotowuj z niego pasty, galaretki, pulpeciki,
5. poproś bliskich o przygotowanie dań z ziemniaków – kopytek, klusek śląskich, pierogów leniwych, pyz, delikatnych pierogów z ziemniaków i twarogu – pamiętaj jednak by nie dodawać do nich zasmażek czy okrasy,
6. surowe warzywa i owoce przetwarzaj – obieraj, piecz, gotuj, miksuj. Zalecane warzywa i owoce to: ziemniaki, bataty, cukinia, kabaczek, jabłka, niedojrzałe banany, jagody,
7. uwzględnij w diecie produkty bogate w potas: pomidory, morele, niedojrzałe banany (w formie musu bez skórki, pestek),
8. zmień zwykły nabiał na formę bezlaktozową (w sklepach takie produkty są oznaczone kolorem fioletowym), a jeśli biegunki pojawiają się również po takich produktach, czasowo zamień je produkty roślinne bez dodatku cukru wzbogacone w wapń i witaminę D (napoje kokosowe, migdałowe, owsiane, migdałowe, ryżowe)
9. smażenie i pieczenie zamień na gotowanie, gotowanie na parze, duszenie bez obsmażania, pieczenie w folii, naczyniu.

Aby nie nasilać biegunek:

1. zrezygnuj z produktów o działaniu rozluźniającym – kawy, soków owocowych (zwłaszcza nierozcieńczonych, ciepłych, dosładzanych), suszonych śliwek, produktów zawierających poliole (ksylitol, erytrol, stewię), selera, buraków i jego przetworów (soku z buraka, zakwasu z buraka),
2. ogranicz produkty zawierające duże ilości cukrów prostych: cukier i słodycze (biały, brązowy, trzcinowy, syrop glukozowo-fruktozowy, ciasta, ciastka, cukierki, landrynki, batoniki, itp.), miód, dżemy wysokosłodzone, napoje słodzone,
3. unikaj orzechów, nasion, produktów i potraw o działaniu wzdymającym (warzyw kapustnych, nasion roślin strączkowych, czosnku, cebuli, pora, grzybów),
4. unikaj produktów i posiłków o znacznej zawartości tłuszczu – potraw smażonych, pieczonych, tłustych mięs i jego przetworów (kiełbas, pasztetów, parówek, podrobów), pełnotłustego nabiału, deserów z kremami/z dodatkiem bitej śmietany,
5. ostre przyprawy (chrzan, papryczkę chilli, ocet, musztardę, pieprz) zamień na świeże lub suszone zioła, wanilię, sok z cytryny, cynamon.

W przypadku uporczywych i trudnych do opanowania biegunek rekomenduje się krótkotrwałe stosowanie diety BRAT, w skład której wchodzą:

• B (banany) – im bardziej zielone, tym lepiej!
• R (ryż) – biały, rozgotowany, posolony
• A (jabłka) – upieczone, w formie musu, bez skórki i gniazd nasiennych (nie sok jabłkowy)
• T (tost) – pszenne pieczywo, suchary, biszkopty.

Źródła:

Żywienie w chorobach nowotworowych. A Szawłowski i in. PZWL 2020,

Dietetyka w chorobach nowotworowych A Szawłowski i in. PZWL 2022,

Rogulska A. Dieta kontra rak. Żywienie w chorobie nowotworowej. Wydawnictwo PZWL 2016

Nie daj się rakowi. Wsparcie żywieniowe w chorobie nowotworowej M. Brzegowy, M. Maciejewska-Cebulak, K. Turek, Zdrowe Zdrowie

Dieta w chorobie nowotworowej. Wszystko co trzeba wiedzieć o żywieniu w trakcie leczenia onkologicznego, A. Kapała, 2016